Câu đối chúc Tết

C�u đối ng�y tết l� một trong những tục c� từ l�u đời. Mỗi dịp xu�n về, người ta lại ngh�u ngao c�u thơ về Tết đầy quen thuộc “Thịt mỡ dưa h�nh c�u đối đỏ/C�y n�u tr�ng ph�o b�nh chưng xanh.” Chỉ trong hai c�u thơ ngắn gọn nhưng lại n�u bật được những m�n ăn truyền thống v� tục lệ của người Việt, trong đ� c� tục treo c�u đối đỏ. C�u đối thể hiện được bản sắc văn h�a cũng như tr� tuệ của người Việt trong từng từ, từng chữ.

Mục lục

1. C�u đối ng�y tết c� nguồn gốc từ đ�u?
1.1. Nguồn gốc từ đ�o ph�
C�u đối ng�y tết c� nguồn gốc từ rất l�u. Ban đầu, người ta sử dụng hai tấm gỗ đ�o (c�n gọi l� đ�o ph�) h�nh chữ nhật treo ở hai b�n cửa nh�. Theo s�ch xưa ghi lại th� mỗi tấm đ�o ph� d�i khoảng 6 tấc (khoảng 20 ph�n), rộng 3 tấc (khoảng 10 ph�n). Tr�n mỗi tấm đ�o ph� c� hai vị Thần chống t� ma l� Thần Đồ v� Uất Lũy. V�o m�ng một Tết, treo tấm đ�o ph� ở cửa c� thể xua đuổi t� ma, giải mọi điều xấu v� đ�n điều l�nh.

Phong tục c�u đối ng�y tết c� từ thời xa xưa
Người ta bắt đầu viết c�u đối l�n đ�o ph� từ thời Ngũ Đại (nh� T�y H�n). C�u đối đầu ti�n được tương truyền lại l�:

T�n ni�n nạp dư kh�nh
Gia tiết hiệu trường xu�n.
Tạm dịch:
Năm mới thừa ph�c l�nh
Tết đẹp m�i trường xu�n.
Từ đ�, việc viết c�u đối ng�y được phổ biến. Đến đời nh� Tống, phong tục n�y đ� kh�ng thể thiếu trong mỗi gia đ�nh. Tuy nhi�n, thay v� viết l�n đ�o ph� th� người ta lại sử dụng giấy đỏ để đồ chữ.

1.2. Đổi đ�o ph� th�nh xu�n li�n
Đến thời Minh, người ta đổi đ�o ph� m� gọi th�nh “xu�n li�n” nghĩa l� c�u đối tết. C�u chuyện bắt nguồn v�o một m�a xu�n khi Chu Nguy�n Chương cho truyền chỉ mỗi một nh� d�n đều phải treo một c�u đối trước nh� để đ�n năm mới. Sau một hồi vi h�nh, ng�i thấy chỉ c�n duy nhất một nh� chưa c� c�u đối. Hỏi ra mới biết v� nh� n�y l�m nghề mổ heo n�n vẫn chưa nhờ được ai viết cho c�u đối. Thấy vậy n�n nh� vui đ� viết c�u đối tặng cho chủ nh� với c�u từ v� c�ng ch�nh x�c:
Song thủ tịch khai sinh tử lộ
Nhất đao c�t đoạn thị phi căn.
Tạm dịch:
Hai tay động đến đường sinh tử
Một nh�t đi đời gốc thị phi.
Từ đ� về sau, tục viết c�u đối dần được lan tỏa. Mỗi dịp tết đến xu�n về, từ nh� d�n đến quan vi�n đều c� c�u đối treo trong nh�. Trong đ�, với c�c vị quan vi�n c�c c�u đối thường thể hiện � kh�ng tham những hối lộ, y�u d�n, coi trọng luật ph�p, chăm lo ch�nh sự,…

C�u đối thể hiện được tr� tuệ của người cho chữ
2. � nghĩa của c�u đối ng�y tết
C�u đối ng�y tết c� � nghĩa đặc biệt quan trọng mỗi dịp tết về v�o dịp xưa. Ng�y nay, những người y�u chữ cũng vẫn t�m về với văn h�a l�u đời n�y. Dạo một v�ng chợ tết, thế n�o bạn cũng sẽ bắt gặp những “�ng đồ” với nghi�n mực v� t�u giấy đỏ.

T�u giấy đỏ thể hiện cho sự may mắn, c�t tường
Theo quan niệm của người xưa, m�u đỏ l� m�u tượng trưng cho may mắn, c�t t�i, c�t lộc. Năm mới bước v�o nh� thấy m�u đỏ l� thấy được sự c�t tường. Khi xin c�u đối đỏ về treo tường, người ta cũng thường hay nhờ �ng đồ giải nghĩa tận tường để hiểu hơn về những c�u n�i ngắn gọn m� h�m � s�u xa.

Treo c�u đối đỏ ng�y tết đem đến may mắn, niềm vui cho gia chủ
Xưa kia, để xin chữ người ta thường t�m đến �ng đồ hay tr�c nho. Đ� l� những người đ� th�ng qua c�c k� thi quan trọng v� được người d�n mến mộ, tin tưởng. C�n người xin chữ th� đa dạng từ thường d�n, sĩ tử đến những người l�m quan. Khi xin chữ, ai cũng mong cho m�nh một t�m niệm ri�ng. Người th� cầu b�nh an, hạnh ph�c. Người cầu mong may mắn, đỗ đạt. Cũng c� người mong thăng quan, tiến chức.

C�u đối kh�ng chỉ hay m� c�ch tr�nh b�y cũng phải đẹp
Cũng theo quan niệm của người xưa, xin c�u đối đỏ l� rước lộc về nh�. Trong nh�, ng�y tết thiếu g� cũng được nhưng chẳng thể thiếu c�u đối đỏ. C�u đối đỏ tượng trưng cho may mắn, gi�p gia chủ tr�nh xa những điều kh�ng tốt.
C�u đối thường ngắn gọn, mỗi n�t chữ đều thể hiện � nghĩa ri�ng. Khi nằm trong một c�u ho�n chỉnh sẽ đem đến niềm vui cho cả người xin v� cho chữ.
3. C�u đối ng�y tết ở nước ta
C�u đối ng�y Tết dần lan tỏa sang c�c nước � Đ�ng, trong đ� c� Việt Nam. Tại nước ta, th� chơi c�u đối phổ biến từ thời nh� Trần. Kh�ng chỉ l� th� chơi chữ th�ng thường m� c�u đối c�n được đem ra để thi t�i tr� tuệ. C� rất nhiều t�ch n�i về c�u đối nổi tiếng của người Việt. Trong đ� ấn tượng nhất l� c�u chuyện của cụ Mạc Đĩnh Chi.

C�u đối Tết xưa kia ch�nh l� nơi thể hiện được tr� tuệ của những người hay chữ
Trong một lần giao thương với người T�u v�o năm 1208, người T�u đ� th�ch đố cụ Mạc Đĩnh Chi. Khi sứ bộ của nước ta tới bi�n giới, người T�u đ� đ�ng chặt quan ải v� kh�ng cho qua. Họ th�ch đố bằng một c�u đối hiểm h�c. Nếu giải đối được th� họ mới cho qua. Vế đối như sau:
Qu� quan tr�, quan quan bế, nguyện qu� kh�ch qu� quan.
Tạm dịch:
Qua cửa trễ, cửa quan đ�ng, mời qu� kh�ch qu� quan.
Vế đối n�y chẳng l�m kh� được cụ Mạc Đĩnh Chi. Cụ đối đ�p lại ngay:

Xuất đối dị, đối đối nan, thỉnh ti�n sinh ti�n đối.
Tạm dịch:

Ra c�u đối lễ, đối lại kh�, mời ti�n sinh đối trước.
Ngay sau c�u đ�p lễ n�y, người T�u ngay lập tức mở cửa ải mời sứ bộ của ta th�ng quan.
Đ�y chỉ l� một trong rất �t c�u chuyện n�i về tục đối chữ của người d�n Việt xưa. Ng�y nay, tuy kh�ng c�n được phổ biến như ng�y xưa nhưng những người y�u chữ vẫn thường xin c�u đối để lấy may mắn dịp đầu năm.
4. C�u đối ng�y tết nguy�n đ�n 2020 mừng xu�n
C�u đối được d�ng như những c�u ch�c tết ngắn gọn. Th�ng qua đ� người ta gửi đến người th�n, bạn b� những c�u ch�c tốt đẹp cho năm mới.
4.1. C�u đối ng�y tết tiễn năm cũ, đ�n năm mới
1. Chiều ba mươi, nợ hỏi t�t m�, co cẳng đạp thằng bần ra cửa
S�ng mồng một, rượu say t�y l�y, giơ tay �ng Ph�c v�o nh�.
2. Tiễn Lợn đi ch�c xu�n vui hạnh ph�c
Đ�n chuột về mừng Tết đạt th�nh c�ng
3. Cạn ly mừng năm qua đắc lộc
N�ng cốc ch�c năm mới ph�t t�i
4. Tối ba mươi kh�p c�nh c�n kh�n, n�ch chặt lại kẻo Ma Vương đưa quỷ v�o
S�ng một một lỏng then tạo h�a, mở toang ra cho thiếu nữ đ�n Xu�n v�o (Hồ Xu�n Hương)

C�u đối ch�c tết Nguy�n Đ�n đầu năm � nghĩa
5. Đuột trờ ngất một c�y n�u, tối ba mươi ri l� Tết
V�ng đất đ�ng ba tiếng ph�o, rạng ng�y mồng một rứa cũng Xu�n (Nguyễn C�ng Trứ)

6. Chiều ba mươi, đầu b� t�c rối, heo hắt tiễn năm t�n
S�ng mồng một, quần l� �o lượt, phấn khởi mừng xu�n tới.
7. Đ�m 30 nghe tiếng ph�o nổ… Đ�ng!… ờ ờ…
Tết s�ng m�ng 1 ra chạm ni�u đ�nh… Cộc!… � �… Xu�n
8. Đ�m ba mươi, đếm tờ lịch, ba mươi tờ buồn xa th�ng cũ
S�ng mồng một, ngắm c�nh mai, đơn một c�nh vui đ�n năm mới.
9. Cạn ly mừng năm qua đắc lộc
N�ng cốc ch�c năm mới ph�t t�i!

Những c�u đối tết quen thuộc
4.2. C�u đối ch�c tết Canh T� 2020
C�u đối ng�y Tết ngắn gọn
1. Đất nước phồn vinh c�u ch�c tết
Gia đ�nh h�a thuận thiệp mừng xu�n.
2. Ph�c rạng rỡ niềm vui tươi hy vọng
Lộc đủ đầy no ấm suốt quanh năm
3. Trời th�m tuổi mới người th�m thọ
Xu�n khắp dương gian, ph�c khắp nh�.
4. Xu�n sang cộ ph�c sinh nh�nh lộc
Tết về c�y đức trổ th�m hoa

Ng�y nay dễ d�ng xin chữ tại Phố �ng Đồ
5. Xu�n an khang đức t�i như �
Ni�n thịnh vượng ph�c thọ v� bi�n
6. Tết đ� bao giờ, sau trước ng�n lần Tết lại Tết
Xu�n kh�ng c� tuổi, đi về mu�n thuở Xu�n c�ng Xu�n.
7. Lộc biếc, mai v�ng, xu�n hạnh ph�c
Đời vui, sức khỏe, tết an khang
8. Ch�c Tết đến trăm điều như �
Mừng xu�n sang vạn sự th�nh c�ng.
9. Trời th�m tuổi mới, người th�m thọ
Xu�n khắp dương gian, ph�c khắp nh�
10. Cảnh mới, xu�n mới nhiều đổi mới
Th�m t�i, th�m lộc tất vinh quang.
11. T�n xu�n như � vạn điều vui
Canh T� ph� qu� vạn hoa biếc.

C�u đối ng�y tết ngắn gọn m� � nghĩa
12. Ch�c Tết đến trăm điều như �
Mừng xu�n sang vạn sự th�nh c�ng.
13. Tết đến gia đ�nh vui sum họp.
Xu�n về con ch�u hưởng b�nh an.
14. Xu�n sang cội ph�c sinh nh�nh lộc
Tết về c�y đức trổ th�m hoa.
15. Tết đến rượu ngon đưa mấy ch�n
Xu�n về b�t mới thử v�i trang.
16. Trai g�i cười vui mừng đ�n Tết
Trẻ gi� hoan hỉ đ�n xu�n sang.
17. Tăng ph�c tăng quyền tăng ph� qu�
Tấn t�i tấn lộc tấn vinh hoa
18. Tết trong nh�, Tết ra ngo�i phố
Lộc tr�n trời, lộc xuống nh�n gian
19. Sắc xu�n t� thắm l�ng nh�n �i
Hương tết đượm nồng nghĩa vị tha
20. Đất nước phồn vinh c�u ch�c tết
Gia đ�nh h�a thuận thiệp mừng xu�n.

Ng�y nay c�u đối c�n được viết nhỏ lại để treo c�nh mai, c�nh quất

C�u đối ng�y tết h�i hước, vui vẻ
1. Giao thừa h�i lộc, cung k�nh �ng b�, rượu r�t đ�i ly, nghe lời ch�c
Mồng một đơm hoa, nhớ ơn cha mẹ, tr� d�ng ba ch�n, nhận l� x�.
2. Tết đến, rượu ngon đưa mấy ch�n
Xu�n về, b�t mới thử v�i trang.
(Nguyễn Khuyến)
3. Nực cười thay! N�u kh�ng, ph�o kh�ng, v�i bột cũng kh�ng, m� Tết,
Th�i cũng được! Rượu c�, nem c�, b�nh chưng đều c�, thừa Xu�n.

24. Chiều ba mươi, đầu b� t�c rối, heo hắt tiễn năm t�n
S�ng mồng một, quần l� �o lượt, phấn khởi mừng xu�n mới.
4. �ấp gốc c�y cao, Tết đến thắp hương thơm đ�n s�ng,
Khơi nguồn nước m�t, Xu�n về d�ng tr�i ngọt hoa thơm.
5. Tối ba mươi, giơ cẳng đụng c�y n�u
Ủa! Tết!
S�ng mồng một, v�o nh� nghe lời ch�c
Ồ! Xu�n!

Phong tục xin c�u đối ng�y Tết đem đến niềm vui cho cả người xin chữ
4.3. C�u đối tết bằng chữ H�n
1 T�n ni�n nạp dư kh�nh
Gia tiết hiệu trường xu�n
Tạm dịch:
Năm mới thừa ph�c l�nh
Tết đẹp m�i trường xu�n
2. Ph�c sinh lễ nghĩa gia đường thịnh

Lộc tiến vinh hoa ph� q�y xu�n
Tạm dịch
Ph�c đem lễ nghĩa trong nh� thịnh
Lộc nảy vinh hoa ph� qu� xu�n

C�u đối tết bằng chữ H�n
3. Ni�n ni�n như � xu�n
Tuế tuế b�nh an nhật
Tạm dịch:
Năm năm xu�n như �
Tuổi tuổi ng�y b�nh an
4. Thảo ốc an cư, t�ch kim quang đắc đức
Bố y t�y phận, cầu ph�c đức lai t�i
Tạm dịch:
Nh� cỏ ở y�n, t�ch kim quang được đức
�o vải an th�n, cầu ph�c đức đến t�i

C�u đối ng�y tết chữ H�n c� � nghĩa th�m s�u
5. T�n ni�n, hạnh ph�c b�nh an tiến
Xu�n nhật, vinh hoa ph� q�y lai
Tạm dịch:
Năm mới, hạnh ph�c b�nh an đến
Ng�y xu�n, vinh hoa ph� q�y về
6. Ph�c m�n đường, ni�n tăng ph� q�y
�ức lưu quang, nhật tiến vinh hoa
Tạm dịch:
Ph�c đầy nh�, năm th�m gi�u c�
�ức ngập tr�n, ng�y một vinh hoa
7. Tr�c bảo b�nh an, t�i lợi tiến
Mai khai ph� q�y, lộc quyền lai
Tạm dịch:
Tr�c giữ b�nh y�n, th�m t�i lợi
Mai khai ph� q�y, lại lộc quyền
8. Niệm ti�n tổ, duật tu quyết đức
Khải hậu nh�n,trường ph�t kỳ tường
Tạm dịch:
Nhớ tổ ti�n, đẹp điều nh�n đức
Tin ch�u con bền sự lạ hay

C�u đối bằng chữ H�n thường ngắn gọn v� s�c t�ch
5. Những c�u đối ch�c tết thầy c� � nghĩa
D�n gian c� c�u “M�ng một tết cha, m�ng 2 tết mẹ, m�ng 3 tết thầy.” V�o ng�y m�ng 3 tết, như thường lệ ch�nh l� ng�y học tr� b�y tỏ l�ng tri �n s�u sắc đến thầy c�. Thầy c� ch�nh l� những người đ� l�o l�i con đường học vấn v� d�u dắt con em n�n người. Nếu những c�u đối tr�n c� thể đối tặng cha mẹ, bạn b� hay người th�n th� ri�ng với chuyện “học” th� lại c� những c�u đối ri�ng để thể hiện tấm l�ng của học sinh.

Ng�y tết gửi đến thầy c� c�u đối sẽ thể hiện l�ng th�nh k�nh v� tri �n
1. D�ng s�ng s�u con s�o d�i đo được
L�ng người đưa đ� ai biết được sự bao la
2. Cao qu� n�o bằng nghề nh� gi�o
Vinh quang chi hơn nghiệp trồng người
3. Ơn dạy dỗ cao tường hơn n�i
Nghĩa thầy tr� như nước biển khơi
4. Lớp học năm xưa nhiều kỉ ni�m
S�n trường ng�y cũ lắm ước mơ
5. Ơn truyền trao h�m n�o đang c�n đ�
Nghĩa thầy tr� mu�n một vẫn c�n đ�y
6. Hồn qu� hồn nước hồn s�ng n�i
D�ng chữ d�ng thầy d�ng tương lai
6. C�u đối tết bằng thơ
C�u đối cũng c� thể dạng thơ. C�u đối hay thơ ch�c tết kh�ng những dễ nhớ m� c�n vầng điệu nghe rất vui tai.
1. Cung ch�c t�n xu�n phước vĩnh cửu
Ch�c trong gia quyến được an khang
T�n ni�n lai đ�o đa ph� qu�
Xu�n đến an khương thọ vạn tường
2. Xu�n n�y hơn hẳn mấy xu�n qua.
Ph�c lộc đưa nhau đến từng nh�
V�i lời cung ch�c t�n ni�n mới
Vạn sự an khang vạn sự l�nh.

C�u đối ch�c tết bằng thơ
7. C�u đối ch�c Tết Phật Gi�o
1. Lễ Phật l�m phước đầu xu�n, bốn m�a hưng thịnh
Tụng Kinh ph�t huệ ng�y tết, trọn năm an l�nh.
2. Ph�c thắm ng�n đời c�y trổ lộc.
Đức d�y mu�n thuở nh�nh đơm hoa.
3. Đ�n tết đến trăm điều như �
Mừng xu�n sang vạn sự c�t tường.

Những lời Phật dạy bằng c�u đối

4. Xu�n an khang đức t�i như �
Tết thịnh vượng ph�c thọ v� bi�n
Mừng xu�n niệm phật th�m c�ng đức
Đ�n tết từ bi dứt n�o phiền
5. Xu�n đến ch�c cho khắp mọi nh�
T�nh thương trải rộng m�i lan xa
Sống đời an lạc theo hạnh Phật
An khang, phước, lộc, đến mu�n nh�
6. cau doi tet năm cũ đi, sống từ bi, thể hiện ch�n thiện mỹ;
Đ�n năm mới về, tập hỷ xả, tỏa s�ng đức t�i t�m.
7. Sắc xu�n h�a năm mới cầu mu�n nh� hạnh ph�c.
Hương tết quyện tr� l�nh ch�c trăm họ an vui.
8. Thiền m�n thanh tịnh đ�n xu�n sang
Người vui, cảnh đẹp, gi� nhẹ nh�ng
Thời khắc giao h�a trong trời đất
L�ng người x�c động lẫn h�n hoan.
8. C�u đối ch�c Tết đạo C�ng Gi�o
1. Năm mới thừa ph�c l�nh
Tết đẹp m�i trường xu�n
2. Vạn vật đ�n Xu�n hữu hạn
Gi�o d�n mừng Ch�a trường sinh
3. Canh T� giao h�a Hồng �n hồn x�c
Cộng đo�n hiệp nhất mở mang đạo đời
4. Năm Hồng �n cảm tạ Ch�a
Tết Canh T� nhớ ơn người
5. Tết đến nguyện ch�c ph�c thọ
Xu�n về li�n đới ng�nh nghề
6. Cộng Đo�n Đức Tin Hiệp Nhất
Gi�o Xứ L�ng Mến Thương Y�u
7. Nh�n trần mừng Tết v� thường
Gi� trẻ đ�n Xu�n bất tận
8. Tết Qu� Tỵ hồng �n Trời

Năm Đức Tin tr�n lộc Đất
9. Cộng Đo�n Tin Cậy Y�u Thương
Gi�o Xứ Gia Tăng Hiệp Nhất
10. Li�n đới từ xa xưa, gi�o d�n l�ng mở rộng
B�c �i đến vạn đại, bổn đạo ch� vươn cao
11. Sống c� nghĩa nh�n c�ng d�n nước
�ời giữ chung thủy với Ch�a Trời
C�u đối ng�y Tết tuy ngắn gọn v� s�c t�ch nhưng tiềm ẩn � nghĩa s�u sắc. C�u đối ch�nh l� sự kết tinh của tr� tuệ c�ng bản sắc văn h�a của người Việt trong từng c�u chữ. Tết đến, xu�n sang, đừng qu�n treo c�u đối tết để ng�y vui th�m rộn r�ng.